Zadania gminy

Konstytucja przewiduje w art. 166 wykonywanie przez gminę zadań publicznych, służących zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej jako zadań własnych. Ponadto wyróżnia także zadania zlecone, czyli przewiduje możliwość ustawowego zlecania gminie innych zadań, jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa. Regulacji ustawowej natomiast podlegają sprawy trybu przekazywania i sposobu wykonywania tych zadań. Zgodnie z art. 169 Konstytucji gminy wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych. Poza tym w art. 167 Konstytucja zapewnia samorządom terytorialnym odpowiedni udział w dochodach publicznych (podatki, opłaty) dla prawidłowej realizacji przydzielonych im zadań.

Przepisy ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r., poz. 446 ze zm.), zwana w dalszej części „u.s.g” w art. 6 stanowią, że do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Ponadto – jeżeli ustawy nie stanowią inaczej, rozstrzygnięcie w sprawach publicznych o znaczeniu lokalnym należy do gminy. Wymieniony przepis stwarza domniemanie kompetencji gminy w sprawach lokalnych. Domniemanie to może uchylić tylko wyraźny przepis ustawy.

Gminny samorząd terytorialny jest upoważniony do załatwiania lokalnych spraw publicznych, które zostały ustawowo włączone do zakresu jego działania, jak również do załatwiania takich zadań i kompetencji, których ustawy nie przekazały żadnemu podmiotowi, a które mieszczą się w zakresie zadań i kompetencji samorządowych o charakterze lokalnym.

W art. 7 ust. 1 u.s.g., zobowiązując do zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty, nakłada się na gminę obowiązek urzeczywistniania tych zapotrzebowań społeczności lokalnej wspólnoty, które mieszczą się w zakresie działania gminy, są potrzebami powszechnymi lub dominującymi i służą realizacji ogólnych, wspólnych kategorii interesów prawnych tej społeczności. W tym znaczeniu stają się one potrzebami o znaczeniu publicznym.

Wykonywanie zadań publicznych nie wyklucza możliwości działania poza formami prawa publicznego, ale dopuszcza korzystanie z form prawa cywilnego. Owa „publiczność” oznacza natomiast dyrektywę kierowania się dobrem ogólnym, a nie indywidualnym. Oczywiście nie można zapomnieć o zasadzie ogólnej wyrażonej w art. 7 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2016 r., poz. 23), zwanej dalej „Kpa”, że w toku postępowania trzeba mieć na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli.

Podziału rodzaju zadań samorządu terytorialnego można dokonywać według rozmaitych kryteriów. Według klasyfikacji podanych w ustawach samorządowych jest to przede wszystkim podział zadań na: własne i zlecone. U.s.g. dzieli zadania gminy na zadania:

• własne, które z kolei dzielimy na:
  1. zadania fakultatywne (art. 7 ust. 1 u.s.g.),
  2. zadania obligatoryjne (art. 7 ust. 2 u.s.g.);
• zlecone, które można podzielić na:
  1. ex lege z zakresu administracji rządowej, czyli zadania przekazane przez ustawy (art. 8 ust. 1 u.s.g.),
  2. wykonywane na podstawie porozumień (art. 8 ust. 2 u.s.g.),
  3. powierzone z zakresu samorządu terytorialnego przez inne jednostki samorządu terytorialnego (art. 8 ust. 2a u.s.g.).

Podział na zadania własne i zlecone pociąga za sobą różne konsekwencje prawne. Przede wszystkim zadania własne gmina realizuje z własnych dochodów (środków finansowych) oraz w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Ustawy samorządowe gwarantują tą samodzielność ich realizacji. Ponadto ustawy zobowiązują organy administracji rządowej do zapewnienia środków finansowych na realizację zadań zleconych (art. 8 ust. 3, 4 i 5 u.s.g.).

O zadaniach własnych gminy czytamy w art. 7 ust. 1 u.s.g., gdzie przedstawia się podstawowy katalog tych zadań. Nie jest on wyczerpujący, gdyż ustawodawca posłużył się tutaj zwrotem „w szczególności”, a zatem inne kategorie tych spraw wynikać będą z odrębnych regulacji ustawowych zarówno ustrojowych jak i materialnych. To właśnie dokładniejsze określenie zadań własnych gminy możliwe jest dopiero po analizie odpowiednich przepisów prawa materialnego i ustrojowego.